درآمدی بر تاریخچه شهرداری ها
شهرضا در سال ۱۳۰۴ در زمره ۱۶ شهر اول کشور
سابقه شهر نشینی در ایران به زمان هخامنشیان باز می گردد.در واقع ایجاد پخش تشکیلات اداری را به داریوش هخامنشی نسبت داده اند.این شیوه اداره شهر و حوزه شهری تا پایان دوره ساسانیان و با تغییراتی چشمگیر در دوره بعد از اسلام ادامه یافته و اما تاسیس بلدیه در ایران بیش از یک قرن قدمت دارد . اولین بلدیه در کشاکش حوادث مشروطه در تهران تاسیس شد . پیش از آنکه اداره ای به نام بلدیه در تهران قدیم تشکیل شود اداره ای تاسیس شده بود که تقریبا همان وظایف بلدیه را انجام می داد.این اداره نامش((اداره احتسابیه)) بود و اعضای آن رامحتسب می گفتند.
احتسابیه از دو شعبه احتساب وتنظیف که هر کدام عده ای نایب و فراش وسپور تحت فرمان داشتند تشکیل می شد. محتسبین قبلا زیر نظر حکومت و کلانتر شهر کار می کردند ودر مجازات امور خلافی وحتی در داد و ستد و فروش اجناس دخالت می کردند . شعبه نظافت اداره احتسابیه ، جمعی سقا برای آبپاشی در اختیار داشت و با استفاده از الاغ و قاطر کار حمل زباله را انجام می داد. در سال ۱۲۸۵ شمسی و با پیروزی نهضت مشروطه به دلیل مشکلات متعددی که در اداره امور شهرها در زمینه هایی مانند بهداشت شهری ، آبرسانی و… وجود داشت ، نمایندگان مجلس اول درصدد تدوین قانونی برای اداره امور شهرها بر آمدند که این عمل به تدوین اولین قانون شهرداری ها با عنوان قانون بلدیه در تاریخ ۱۹ خرداد۱۲۸۶شمسی انجامید.
مرحوم عبداله-شجاعی شهردارسابق شهرضا
این قانون در ۱۰۸ماده به تصویب نمایندگان مجلس رسید. هدف از تاسیس بلدیه در این قانون تامین منافع شهرها و رفع نیازهای شهرنشینان اعلام شد . در این قانون تشکیل انجمن بلدیه پیش بینی شده بود که اعضای آن رامردم انتخاب می کردند. (البته مطابق این قانون زنان حق رای نداشته اند). انجمن بلدیه دارای اختیارات گسترده ای در امور شهری بود. ریاست اداره بلدیه بر عهده رئِیس انجمن بلدیه بود که از میان اعضای انجمن بلدیه با اکثریت آرا انتخاب می شد و عنوان وی ((کلانتر)) بود که معادل معاون اول شهردار بوده است . با تدوین این قانون برای اولین بار مردم توانستند در انتخاب اعضای انجمن بلدیه شرکت کنند و منتخبان آنها از اختیارات وسیعی در بلدیه برخوردار شدند . ولی باید توجه داشت که هر چند انجمن های بلدی اقداماتی رادر سطح شهرها انجام دادند ولیکن در عمل تشکیل اداره بلدیه وانجمن بلدیه به صورت قانونی با مشکلات متعددی روبه رو شد.
نخستین شهرداری که بر اساس قانون بلدیه مصوب ۱۲۸۶هجری شمسی تاسیس شد ،شهرداری تهران بود که با تشکیلات جدیددر همان سال(۱۲۸۶)تقریبا بلا فاصله پس از تصویب قانون پایه گذاری شد. پس از آن تا سال ۱۳۰۴یعنی آ غاز سلطنت پهلوی اول مجموعا ۱۶ شهرداری در ایران تاسیس شد. در دوره سلطنت رضا خان ، تاسیس شهرداری ها سرعت یافت . به طوری که تا پایان سلطنت وی بالغ بر۱۳۶ شهرداری تاسیس شد. شهرداری ها دراین دوره ، سازمانی کاملا دولتی بودند.در سال۱۳۰۹ قانون بلدیه لغو شد و قانون جدیدی تصویب شدکه به موجب آن تاکید بر وابستگی انحصاری شهرداریها از حیث مالی و به تبع آن اداره واجرایی ، به دولت و بودجه ملی ـ دولتی بود و وزارت کشور سر پرستی ادارات بلدیه را بر عهده گرفت .در سال(۱۳۱۲هجری – شمسی) وزارت کشور برای اینکه اصلاحات شهری به خوبی انجام شود وکلیه امور فنی و شهر سازی شهرها زیر نظر مهندسین مجرب وبا برنامه صحیح انجام گیرد با تقدیم لا یحه ای به مجلس شورای ملی ، موجبات تشکیل اداره کل فنی رادر وزرتخانه فراهم نمود و بعد از سال ۱۳۲۰هجری- شمسی اداره مزبور به اداره کل امور شهرداریها تبدیل گردید. سپس بر اساس قانون ۱۳۲۸(هجری شمسی) با اعطای اختیاراتی به انجمن شهر ، از نظر سیاسی واجتماعی تحولاتی در وضع شهرها بوجود آمد.
به دنبال گسترش شهرها وافزایش جمعیت و به تبع آن تنوع نیازها واحتیاجات شهروندان ، وظایف و فعالیت شهرداریها نیز تنوع و گسترش بیشتری یافت . به گونه ای که امروزه از شهردایها به عنوان بزرگترین ومتنوع ترین سازمان خدماتی شهری نام می برند . در مجموع تا پیش از انقلاب اسلامی تعداد۴۵۳شهرداری در کشور تاسیس گردید که بیشترین تعداد شهرداری در استانهای اصفهان و مازندران (هر کدام ۴۶ شهرداری) و کمترین تعدادشهرداری در استان کهکیلویه وبویر احمد(۴شهرداری)وجود داشت.
در دوران سلطنت پهلوی دوم نیز تغییراتی در قوانین اداره شهرها به وجود آمد . در سال ۱۳۲۸ قانون جدیدی تصویب شد که در شرایط تعیین شهردار ، حقوق و مزایای او و همچنین واگذاری برخی اختیارات تازه به انجمنهای شهر تغییراتی ایجاد شده بود. درسال۱۳۳۱ در لایحه الحاقی به قانون سال ۱۳۲۸ اختیارات انجمنهای شهر و قدرت مردم افزایش یافت . از سال ۱۳۳۲ به بعد بنا به دلایل سیاسی تغییراتی در قانون سال ۱۳۳۱ ایجاد شد که در نهایت منجر به کاهش قدرت مردم شد. علاوه بر این در دوران قبل از انقلاب دو قانون نوسازی و عمران شهری وتاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تصویب شد که به موجب ماده۷ قانون اخیر ، شهرداری ها مکلف به اجرای مصوبات این شورا بودند.
واما در فاصله سالهای ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۵ تعداد۱۶۷ شهرداری جدید در کشور تاسیس شده است . در سال ۱۳۷۵ تعداد شهرداریهای کشور ۶۵۰ شهرداری رسید.پس از تبریز ، اصفهان دومین شهر ایران بود که اقدام به تشکیل انجمن بلدیه نمود . مدت ماموریت کلانتر و اعضای بلدیه ۴ سال بوده که در دوره اول پس از ۲سال نصف اعضای بلدیه به حکم قرعه از اداره بلدیه خارج شده و به جای آنها اعضای جدید انتخاب می شدند. اولین وظایفی که انجمن ولایتی شهر اصفهان از انجمن بلدیه در خواست کرد ۱٫نمره خانه ها(پلاک منزل) ۲٫تعدادنفوس بلد(سرشماری) ۳٫ سنگ موازین (سنگ توزین ) بود.
و اما تاسیس شهرداری شهرضا با قدمتی نزدیک به یک قرن به سال ۱۳۰۰ باز می گردد. چه آنکه تاملی در مطالب فوق نشان می دهد که در سال۱۳۰۴ شهرضا در زمره ۱۶ شهر اول ایران بوده که دارای شهرداری شده است . از سال ۱۳۰۰ تا سال۱۳۱۴ بلدیه شهرضا مستقیما توسط نایب الحکومه اداره می شده است . بعد از آن تاریخ تا کنون ۴۳ نفر به عنوان شهردار و ۵ نفر به عنوان سرپرست( مجموعا ۴۸نفر) مدیریت شهری را در این شهر به دست گرفته اند که از این تعداد ۲۵نفر ازشهرداران قبل از انقلاب و۱۷ نفر شهرداران پس از انقلاب هستند . جدول زیر به معرفی اسامی شهرداران شهرضا وطول دوران مدیریت شان ازسال۱۳۱۴تا کنون می پردازد.
گردآوری : محمدمهدی مولائیان
فهرست اسامی شهرداران شهرضا از سال ۱۳۱۴ شمسی تاکنون
تاسیس شهرداری شهرضا ۱۳۰۰ه . ش ( از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۴ شهرداری شهرضا مستقیما” بوسیله نایب الحکومه اداره می شده است )
| ردیف | نام و نام خانوادگی | سال خدمت | ردیف | نام و نام خانوادگی | سال خدمت |
| ۱ | محمد کریمیان | ۱۳۱۴ تا۱۳۱۶ | ۲۶ | عباسعلی صفائیان | ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۸ |
| ۲ | علی اکبر رسولی | ۱۳۱۷ تا ۱۳۲۲ | ۲۷ | سید جواد محمود هاشمی | ۱۳۵۸ تا ۱۳۵۹ |
| ۳ | دبیر وزیری | ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۵ | ۲۸ | محمد جواد ناظم | ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۰ |
| ۴ | مدنی | ۱۳۲۵ تا ۱۳۲۷ | ۲۹ | سید رضا میرپوریان | ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۳ |
| ۵ | جلال فرزانه | ۱۳۲۷ تا ۱۳۲۸ | ۳۰ | سید مجتبی حسن حسینی | ۱۳۶۳ تا ۱۳۶۴ |
| ۶ | خلیل ستاری | ۱۳۲۸ تا ۱۳۲۹ | ۳۱ | قاسم حسینی | ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۸ |
| ۷ | سیف اله بهرامی | ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۰ | ۳۲ | غلامرضا حسین پور | ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۲ |
| ۸ | مرتضی سلطانزاد | ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۱ | ۳۳ | علی محمد رضوانی | ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۴ |
| ۹ | عبداله شجاعی | ۱۳۳۲ تا ۱۳۳۶ | ۳۴ | عباس جمشیدی | ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۶ |
| ۱۰ | حمزه پژوهنده | ۱۳۳۶ تا ۱۳۳۹ | ۳۵ | مهدی محمدی نسب | اردیبهشت تا تیرماه۷۶ |
| ۱۱ | مرتضی سلطانزاد | ۱۳۳۹ تا ۱۳۴۰ | ۳۶ | عبدالرضا هدایت | ۱۳۷۶ تا ۲/۳/۷۸ |
| ۱۲ | کبیری | ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۱ | ۳۷ | محمّد هویدا | ۱۲/۳/۷۸ تا ۱۲/۳/۱۳۸۲ |
| ۱۳ | سید علی طباطبائی | ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۲ | ۳۸ | سید مسعود میرشجاعی (سرپرست) | ۱۲/۳/۸۲ تا ۱۶/۴/۸۲ |
| ۱۴ | رحمت اله قاهری | ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۴ | ۳۹ | احمد علایی | ۱۶/۴/۸۲ تا ۲۷/۳/۸۶ |
| ۱۵ | اسداله ابوقداره | ۱۳۴۴ تا ۱۳۴۵ | ۴۰ | سعیدرضا بهرامی | ۲۸/۳/۸۶ تا ۱۱/۲/۹۰ |
| ۱۶ | سلیمانی | ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۶ | ۴۱ | سید مجتبی اسحاقی(سرپرست) | ۱۲/۲/۹۰ تا ۶/۴/۹۰ |
| ۱۷ | کرمی | ۱۳۴۶ تا ۱۳۴۷ | ۴۲ | شهریار خان احمدی | ۷/۴/۹۰ تا ۱۲/۶/۹۲
|
| ۱۸ | محکمی | ۱۳۴۷ تا ۱۳۴۸ | ۴۳ | غلامحسین رضائی (سرپرست) | ۱۲/۶/۹۲ تا ۱۲/۸/۹۲ |
| ۱۹ | دکتر مفخم | ۱۳۴۸ تا ۱۳۴۹ | ۴۴ | محمّد هویدا | ۱۳/۸/۹۲ تا ۲۰/۳/۹۴
|
| ۲۰ | دکترمحسنی | ۶ ماهه اول ۱۳۵۰ | ۴۵ | کیومرث زینعلی (سرپرست) | ۲۱/۳/۹۴ تا ۴ /۸/۹۴
|
| ۲۱ | بهرام فاطمی | ۶ ماهه دوم ۱۳۵۰ | ۴۶ | رحیم جافری | از ۵/۸/۹۴ تا ۹/۱۰/۹۷ |
| ۲۲ | سرهنگ اخگر | ۱۳۵۱تا ۵ ماه | ۴۷ | مجتبی فخاری (سرپرست) | از ۱۰/۱۰/۹۷ تا ۲۰/۱۲/۹۷ |
| ۲۳ | محمد علی علیخانی | ۱۳۵۱ تا ۳ ماه | ۴۸ | حبیب قاسمی | از ۲۰/۱۲/۹۷ تا …. |
| ۲۴ | ایرج سلامی | ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۵ | |||
| ۲۵ | منوچهر نعیم | ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷ |