تاریخچه روزنامه و روزنامه نگاری در شهرضا

نوشته: استادمصطفی مجرد

از انتشار اولین روزنامه در شهرضا بیش از نیم قرن می گذرد. در دوران دکتر مصدق که انتشار جراید در ایران نضج گرفت در شهرضا هم چند نشریه مجوز انتشار یافتند. در زیر به معرفی این نشریات، مسئولان و سردبیران آن ها می پردازیم:

روزنامه شهرضا :

نخستین روزنامه ای که در شهرضا انتشار یافت « شهرضا » نام داشت. صاحب امتیاز و مدیر مسئول آن شادروان سید جلال الدین تقوی در سال ۱۲۸۶ شمسی در شهرضا به دنیا آمد. پس از تحصیلات مقدماتی در شهرضا به مدت هفت سال درمدرسه ی جده ی بزرگ اصفهان و مدرسه ی عالی سپهسالار تهران به تحصیل فقه و عربی و منطق اشتغال داشت. در سال ۱۳۰۷ شمسی گواهی نامه ای از مدرسه ی سپهسالار اخذ کرده که امضاء آیت الله سید حسن مدرس را به عنوان رئیس مدرسه دارد. وی در همان سال به استخدام وزارت فرهنگ ( آموزش و پرورش) در آمد و به مدت سی سال در مشاغل معلمی و مدیری دبستان و مشاغل اداری انجام وظیفه کرد و در سال ۱۳۳۷ بازنشسته شد. از سال ۱۳۰۸ با روزنامه ی « اخگر» که در اصفهان منتشر می شد و بعدا به روزنامه ی« اصفهان» تغییر نام یافت همکاری می کرد. و بعضی از اشعارش هم در این روزنامه چاپ می شد.

مرحوم تقوی در سال ۱۳۳۰ امتیاز انتشار روزنامه را به دست آورد و اولین شماره ی آن در تاریخ ۱۴/۶/۱۳۳۰ از طبع خارج شد و به دست مردم رسید.

در روزنامه ی شهرضا علاوه بر اخبار مربوط به شهرضا و کشور مقالاتی در زمینه ی فلسفه و منطق و دین و ادبیات به چاپ می رسید. این روزنامه طرفدار دکتر مصدق بود و خوانندگان بسیاری داشت.

روزنامه ی شهرضا در چاپخانه های اصفهان چاپ می شد و تا سا ل ۱۳۳۳ منتشر می گشت تیراژ آن ۵۰۰ عدد و قیمت آن ۵/۱ ریال بود و نسخه هایی از آن به شهرهای دیگر مثل تهران ، اصفهان و شیراز ارسال می شد. سید جلال الدین تقوی در چهاردهم آذر ماه ۱۳۷۴ بدرود حیات گفت. روانش شاد.

ندای شهرضا:

صاحب امتیاز و سردبیر آن شادروان مهدی مولایی بود. ایشان در شهرضا زاده شد و تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در همین شهر به پایان برد. وی نخستین کسی بود که در شهرضا به فکر تأسیس چاپخانه و کتابفروشی بزرگ افتاد. او با زحمت بسیار و کوشش فراوان بالاخره موفق شد که در سال ۱۳۳۰ چاپخانه ای به نام« مؤسسه ی چاپ و انتشارات ندای شهرضا» تأسیس کند. و در کنار آن کتابفروشی بزرگی که نظیر آن حتی در شهرستان های بزرگ کمتر دیده می شد دایر کرد.

آن روزها چاپخانه از یک ماشین دستی تشکیل می شد و در ابتدای بازار بزرگ کوچه ی سلیمانی قرار داشت. پس از آن به فکر توسعه ی چاپخانه افتاد و یک دستگاه ماشین چاپ « هایدلبرک» ویک دستگاه ماشین چاپ بزرگ دو ورقی خریداری کرد ، که همگی با حروف سربی چاپ می کردند.

روان شاد مهدی مولایی در سال ۱۳۳۰ موفق به کسب امتیاز انتشار روزنامه ی « ندای شهرضا» گردید. اولین شماره ی آن در تاریخ۱۳۳۰/۹/۹ به دست مردم رسید. این نشریه بدون وقفه و به صورت هفتگی در ۴یا ۸ صفحه ی روزنامه انتشار می یافت .بعضی از شماره های این روزنامه با چاپ رنگی که با امکانات آن زمان بسیار دشوار بود منتشر می گشت. تیراژ ندای شهرضا ۱۰۰۰ عدد بود.

در سال۱۳۵۱ با شیطنت کاری بعضی از کارمندان چاپخانه، روزنامه در محاق تعطیل افتاد.

مرحوم مولایی تمایل به خط مشی آمریکایی ها داشت و اقتصاد و صنعت آمریکا را   می ستود . و به همین دلیل مورد انتقاد و بی مهری بازاریان قرار می گرفت. از آثار دیگر ایشان مجموعه ی فرهنگی- مذهبی مهدی است که « مسجد المهدی» جزء آن مجموعه است.

روزنامه بهبود:

صاحب امتیاز و مدیر مسئول آن ابوالقاسم رضایی بود. وی متولد ۱۲۸۱ و فرزند محمد حسین خان بود. دوران تحصیل را در مدرسه ای که به شیوه ی مدارس اروپایی بر پا می شد سپری کرد. این مدرسه در محل ژاندارمری فعلی واقع بود و یک مربی سوئیسی آن را اداره می کرد. وی زبان فرانسه و عربی را به خوبی آموخت. اما به سبب فوت پدر وسرپرستی برادران از سن پانزده سالگی مجبور به انتخاب کار دولتی گردید. وسپس در زمره ی کارمندان آمار و ثبت احوال در شهرهای شهرضا، اصفهان، نجف آباد، شیراز، فسا، ممسنی، کازرون، لار، جهرم و فیروز آباد به انجام وظیفه و گشودن دفاتر آمار پرداخت وی پس از آن که رشته ی حقوق قضایی را با موفقیت گذراند به عنوان قاضی کارمندان ثبت احوال انتخاب گردید.

وی پس از کنکاش در فرق مختلف شیعه ی اثنی عشری شاخه ی تصوف علوی و فقرای سلسله نعمت اللهی سلطان علیشاهی را برگزید.

در اموراجتماعی و سیاسی نیز شرکت مؤثر داشت و در فن خطابه متبحر بود. در فعالیت موسوم به « خانی ومسجدی» دوران خود شرکت جست و همراه با مسجدی ها به مبارزه با خان پرداخت. و در یک دوره به عنوان عضوی از اعضای انجمن شهر شهرضا انتخاب شد بعد از انحلال شورای شهر شهرضا، در اصفهان ساکن شد.

وی روزنامه ی بهبود شهرضا را با همکاری جمعی از نویسندگان شهرضایی منتشر   می کرد که مورد استقبال اکثر اهالی شهر واقع گردید. ستون « خورجین ملا» را خود می نوشت. این روزنامه در تنویر افکار مردم بسیار مؤثر بود.

ثمره ی ازدواجش با دختر مرحوم واعظ زاده ۶ فرزند بود.

سر انجام در بعداز ظهر روز ۱۴ ماه رمضان ۱۳۹۰ هـ.ق (۱۳۴۹ شمسی) بعد از دو هفته بیماری مرغ روحش به پرواز درآمد.

 

 

طلایه امید:

صاحب امتیاز و مسئول آن شادروان سیف الله صدری بود. وی فرزند محمد ابراهیم ومتولد شهرضا بود. دوره ی دبستان را در شهرضاگذراند و مقدمات عربی و قرآن و صرف و نحو را نزد مرحوم سید علی اکبر رهنمایی فرا گرفت. وی در شهریور ۱۳۳۰ امتیاز روزنامه ی طلایه ی امید را گرفت و آن را در چاپ خانه ی امامی اصفهان با تیراژ ۱۰۰۰ شماره چاپ می کرد.

سردبیر روزنامه مسعود صدری از دبیران فرهنگ اصفهان بود وی با خان کیان مخالف بود و مقالات کوبنده و انتقادی درباره ی کیان می نوشت. اما چون وی در اصفهان دبیر بود دست آقایان به او نمی رسید.

وی از طرفدارن دکتر مصدق بود و روزنامه اش در اصفهان، شهرضا، سمیرم و دهاقان خواننده داشت.

طلایه ی امید به مدت ۶ سال، هر پانزده روز یک بار منتشر می شد و مجموعا۱۳۶ شماره از آن به چاپ رسید. سیف الله صدری در هفدهم بهمن ماه ۱۳۷۹ به سرای جاودان شتافت . روانش شاد.

 

پهلوان :

صاحب امتیاز و سردبیر این روزنامه عنایت الله امام، رئیس فرهنگ شهرضا بود. از این روزنامه تنها یک شماره منتشر شد وچون اقبالی از طرف مردم نشد تعطیل گردید.

شکوه شهرضا:

صاحب امتیازآن حسین شکوه بود. وی کارمند اداره ی دارایی بود و روزنامه را به صورت هفتگی منتشر می ساخت وی طرفدار خان کیان بود و   روزنامه اش در شهرضا چاپ می شد. حسین شکوه طبع شاعری هم داشت و گه گاه اشعار خود را در آن روزنامه نشر می داد.

 

مجله ی « ورزش و دانش» :

به صاحب امتیازی و سردبیری آقای حیدر تاکی که به مدت ۲ سال در اصفهان منتشر می شد و هم اخبار ورزشی و هم اخبار سیاسی رادر بر داشت. این مجله سال اول به قطع وزیری و سال دوم به قطع خشتی منتشر   می شد. در هر شماره تیم های ورزشی و ورزشکاران را معرفی می کرد. درباره ی این مجله و صاحب امتیاز آن تحقیق شایسته ای لازم است. اما نگارنده هنوز موفق به انجام دادن این کار نشده است.

لازم به ذکر است که پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ قانونی تصویب شد که بر مبنای آن کارمندان دولت حق انتشار روزنامه را نداشتند بدین سبب مجوز روزنامه های شهرضا، شکوه شهرضا، بهبود، طلایه ی امید و ورزش و دانش به خاطر کارمند بودن مسئولان آن ها لغو شد و تنها روزنامه ی ندای شهرضا به حیات خود ادامه داد.

 

مجله ی علمی علامه :

هر چند این مجله در سال های اخیر چاپ می شد اما به جاست که درباره ی آن هم سخنی گفته شود. این مجله توسط حجه الاسلام و المسلمین نصرالله روحانی ( تاکی شهرضایی) بنیاد گذاشته شد. وی فرزند علی اکبر و متولد خرداد ماه ۱۳۲۷ شمسی در شهرضا بود. وی تحصیلاتش را تا سوم متوسطه در مولدش به پایان برد. سپس بنا به خواست پدر و میل خویش به قم مهاجرت کرد و مدت ده سال بدون کوچکترین شهریه ای به تحصیل مشغول شد. او از محضر استادانی چون: جوادی آملی، حسن زاده آملی، آیت ا… اسماعیل پور، آیت ا… میرزا هاشم آملی، محمودی اشتهاردی، حاج آقا ستوده و جناب آقای شب زنده دار کسب فیض نمود

وی به سبب ارادت به علامه سید محمد حسین طباطبایی (ره) مجله ای علمی و تخصصی به نام مجله ی علمی علامه منتشر ساخت و تا واپسین دم حیات با صرف هزینه ی زیاد و ضرر فراوان به نشر آن همت گماشت. این مجله در هفت دفتر و هر دفتر در یکصد صفحه و با جلد رنگی براق منتشرمی شد که تصویر علامه طباطبایی زینت بخش همه ی مجلات بود و مطالبی درباره ی تفسیر، تفسیر موضوعی، نهج البلاغه، فلسفه اخلاق، سیر و سلوک، تاریخ اسلام، هیئت ، علم قرائت، نوابغ اسلام علم الحدیث، عرفان اسلامی، اقتصاد اسلامی، جامعه شناسی، بررسی مکاتب فلسفی، کتاب شناسی و…منتشر می کرد.

متأسفانه حجه الاسلام نصر الله روحانی ( تاکی) در سن ۳۷ سالگی و در اثر سانحه ی تصادف از دنیا رفت و مجله ی علمی علامه هم به تعطیلی کشیده شد. روحش شاد.

پی نوشت ها

۱- یاداشت های آقای آصف الدین تقوی فرزند شادروان سید جلال الدین تقوی.

۲- از جمله نخستین کتاب هایی که در این چاپخانه طبع گردیده است می توان به کتاب های حل مسائل ریاضی« معین زاده» کتاب راهنمای ریاضیات« مطیعی» و سالنامه ی فرهنگی شهرضا ۱۳۳۶ اشاره کرد.

۳- برای آشنایی با شیوه ی حروف چینی و چاپ روزنامه رجوع شود به مقاله ی نگارنده با عنوان آغاز پنجاه و پنجمین سال « ندای شهرضا» در هفته نامه ی شهرضا مورخ ۱۴ آبان ۱۳۸۴

منبع:کتاب فرفرهنگ