کوره آجرپزی
تاریخچه
کوره‌های آجر پزی در سراسر ایران وجود دارد اما بزرگترین تشکل کوره‌های آجر دستی در دویست سال گذشته همواره در اطراف تهران بوده‌است. ابتدا در میدان شوش – سپس جاده ری و هاشم آباد نزدیک فرهنگسرای خاوران و در شاتره اکنون بیشتر در پلشت/ پاکدشت – ورامین و محمود آباد تهران اما مناطق معروف دیگر ایران برای تولید و صادرات انبوه آجر – اصفهان – اهواز- یزد و گناباد است .
کوره های آجرپزی
کوره های آجرپزی به سه دسته تقسیم می شوند :
۱ ـ کوره آجرپزی سنتی هوفمان با آجر ثابت و آتش ثابت
۲ ـ کوره آجرپزی با آجر ثابت و آتش رونده
۳ ـ کوره آجرپزی مدرن با آتش ثابت و آجر رونده
انواع آجرها
۱ ـ آجرهای رسی : الف : آجرهای معمولی ب : آجرهای نما ج : آجرهای مهندسی
آجرهای نسوز
آجر ماسه
آجرهای بتنی
آجرهای مخصوص
انواع آجر در ایران
در ایران هر جا سنگ کم بوده و خاک خوب هم در دسترس بوده است آجر پزی و مصرف آجر معمول شده است اندازه آجر ایلامی حدود ۱۰×۳۸×۳۸ سانیتی متر بوده پختن و مصرف آجر در زمان ساسانیان گسترش یافته و در ساختمان های بزرگ مانند آتشکده ها به کار رفته است اندازه آجر این دوره جدود ۴۴×۴۴×۷تا ۸ بوده است و بعد های آن ۲۰×۲۰×۳ تا۴ سانتی متر کاهش یافت .
در فرش کردن کف ساختمان از آجر بزرگتری به نام آجر کف و یا آجر ختائی به ابعاد ۵×۲۵×۲۵ سانتی متر و یا بزرگتر از آن به نام نظامی در ابعاد ۴۰×۴×۵ سانتی متر استفاده می شده است. برای کف و پشت بام و یا نمای دیواره های گلی استفاده می شده است.
مراحل ساخت آجر
- ۱٫ تهیه خاک مناسب خاک خالی از هرگونه شن
- ۲٫ آماده سازی گل توسط گلساز با لگد مال کردن و زیر و رو کردن آن با بیل برای مدتی تا بخوبی حالت چسبنده پیدا کند.
- ۳٫ قالب گیری گل توسط قالب گیر
- ۴٫ بردن قالب آجر گلی به داخل محوطه برای خشک شدن در آفتاب
- ۵٫ جمع کردن آجر گلی خشک شده و انبار کردن آن برای خشک شدن کامل
- ۶٫ بردن آجر گلی به داخل کوره آتش برای پخته شدن در گرمای ۹۰۰ درجه
انواع کوره های آجر پزی
پس از خشک شدن خشت ها را در کوره می چینند طرز چیدن آنها طوری است که بین آنها فاصله وجود دارد تا گازهای داغ و شعله بتواند از لای آنها عبور کند کوره های آجر پزی سه هوع هستند:
کوره تنوره ای هوفمان
کوره های سنتی معمولا با چوب – ذغال سنگ و امروزه با نفت سیاه و یا گاز آجر را پخته می سازند. در کوره های سنتی آجر را بصورت فاصله دار دیوار چینی می کنندتا آتش از لابلای آنها عبور کند.
تونلی
قابل ذکر است که کوره های تونلی مدرن ترین کوره های آجر پزی می باشند که در آنها سرامیک های ممتاز و صنعتی نیز می پزند مشخصه های آجر خوب باید در برخورد با آجر دیگر صدای زنگ بدهد صدای زنگ نشانه سلامت توپری و مقاومت و کمی میزان جذب آب آن است آجر خوب باید در آتش سوزی مقاومت کند و خمیری و آب نشود رنگ آجر خوب باید یکنواخت باشد و همچنین باید یکنواخت و سطح آن بدون حفره باشد سختی آجر باید به اندازه ای باشد که با ناخن خط نیفتد.
درشهرستان شهرضا درجاده شهرضا-اصفهان کوره آجرپزی وجود دارد که در حدود سال۱۳۴۶بنا گردیده و به کوره ی آجرپزی مناره ی معروف است.واداره میراث فرهنگی شهرضا پرونده ای برای ثبت ملی به سازمان میراث فرهنگی از این اثرتاریخ معاصر ارائه داده است.
