صنایع دستی قمشه (شهرضا)
صنایع دستی قمشه (شهرضا)
حاجی پیرزاده در سفرنامه خود در سال ۱۳۰۳هجری قمری. در مورد صنایع دستی قمشه نوشته است: ((کسب و صنعت غالب اهل قمشه گیوه چینی و تخت کشی است.)) محمد حسن میرزا در سفرنامه خود در سال ۱۳۰۷ هجری قمری چنین نوشته است: (( صنایع آن غیر از نساجی پنبه چیز دیگری نیست.))
صنایع دستی قمشه را می توان به دو دسته تقسم کرد:
- صنایع دستی که از دور وجود داشته ولی اکنون رونق سابق را از دست داده است ، مانند: گیوه دوزی ، آهنگری، کرباس بافی، لوافی ونمد مالی
- صنایعی که از قدیم وجود داشته وهنوز هم از رونق بسیار برخوردار است. مانند: قالیبافی، گلیم بافی، سفال، سرامیک، کاشی وتنور سازی
سفال و سرامیک سازی: سرامیک و کاشی قمشه به سه مرحله تقسیم می شود:
- سفال و سرامیک سازی: این مرحله از قبل از اسلام در منطقه ی دادگان در مشرق قمشه شروع شده وتا زمان صفویه ادامه پیدا کرده است، بنا به قولی سنت این شهر این بود که طورف سفالی را پیش از یک سال مورد استفاده قرار نمی داد، پس از آن با آمدن بهار وبررای عید، ظروف سفالی قدیمی را در مراسم چهار شنبه سوری می شکستند و برای سال نو از کوزه ی نو استفاده می نمود ند و به ضرب المثل(( سال نو کوزه نو)).
- مرحله ظروف کاشی: این مرحله از زمان صفویه آغاز گردید. و در یک دوره نسبتا کوتاه حکام قمشه، عده ای از چرخکاران و طراحان به اصفهان رفتند و نقش و رنگ کاری روی ظروف سفالی را آموختند.
- مرحله ی لعاب شیشه با نقش اسلیمی: در قمشه با ورود اساتید فن کاشی سازی که نزد استادان فن همدانی واصفهانی، رنگ آمیزی را فرا گرفته بودند نقش ها وطرح های اصیل فرش وکاشی اصفهان را به نقوش اسلیمی (اسلامی)بر ظرف های سفالین می نگاشتند و نقاشی های زیبایی می آفریدند و انقلابی در صنایع دستی سرامیک ایجاد کردند که از دوره ی قاجاریه به بعد، اکثر ظروف با طرح ها نقش های مختلف به بازارهای داخلی وخارجی فرستاده می شد.
به طور کلی علل استقرار و توسعه ی صنعت سرامیک در قمشه عبارتند از:
- گل رس فراوان
- درآمد اقتصادی برای رفع نیازمندی مردم
- قرار گرفتن بر سر راه ارتباطی اصفهان-شهرضا
- حمایت های حکام ودولت ها از این هنر
- وجود هنرمندان با ذوق و زبر در قمشه دست
قالی بافی:
قالی بافی نیز از صنایعی هست که خدمت زیادی در قمشه دارد. اما ظاهرا از دوره قاجاریه رواج پیدا کرده است. زمانیکه سید میرزا نامی از اهالی قمشه دو زن از آبادی هونجان به همسری خود انتخاب کرد.و چون آن ها از نژاد ترک بودند و قالی بافی می دانستنید در قمشه شروع به قالی بافی کردند سید میرزا چون از توانایی مالی خوبی برخوردار بود. و همچنین فردی با ذوق بود در تهیه طرح و نقشه ی قالی بافی به زنان خود کمک نمود تا جایی که خود طراح نقشه ای به نام نقشه ی سید محمد میرزا گردید.
اما بافت قالی به سبک جدید به همت یدالله خان از اهالی اصفهان در سال۱۳۰۵ هجری قمری آغاز شد و سپس توسط زنان نائینی که اغلب قالی باف بودند ادامه پیدا کرد، اما به طور اخص توسعه ی قالی بافی از سال۱۳۳۰ هجری شمسی به بعد یعنی زمان مهاجرت مالی وسیع قبایل ترک نژاد به شهرضا و اطراف آن آغاز گردید و استقرار آن ها در این منطقه و نیاز مادی و ذوق و سلیقه ای که داشتند. این هنر را توسعه داد تا جایی که امروز یکی از مهمترین و زیباترین قالی های ایران وجهان در علی آباد جمبزه بافته می شودو به نام قالی(( یلمه)) یکی از اقلام صادراتی ایران می باشد.
منبع: کتاب تاریخ هزار ساله شهرضا- صفحه ی ۲۰۹ چاپ۱۳۷۸ تالیف ولی اله مسیبی