شهرضا در زلال شعر(۶)
نویسنده: مصطفی منصف
«شهرضا در زلال شعر» را با نگاهی به مجموعه اشعار یکی دیگر از شاعران این دیار پی می‌گیریم:
۶- منوچهر نعیم و شهرضا
منوچهر نعیم
مرحوم منوچهرنعیم متخلص به خرد در سیزدهم تیرماه ۱۳۱۵ در شهرضا به دنیا آمد. تحصیلات خود را همین شهر شروع کرد و برای ادامه تحصیل به تهران رفت. در سال ۱۳۳۴ پس از اخذ دیپلم در رشته‌ی طبیعی به شهرضا برگشت و به استخدام آموزش و پرورش شهرضا در آمد و تا فروردین‌ماه ۱۳۵۷ که بنا به درخواست خود بازنشسته شد در سمت های مختلف خدمت کرد.
وی از سال ۱۳۲۷ و هنگامی که دانش آموز کلاس پنجم دبستان بود سرودن شعر را آغاز کرد و این علاوه بر استعداد شخصی به علّت تشویق‌های عمویش مرحوم حاج محمّد اسماعیل نعیم بود، که خود طبع شعر داشت.
در سال ۱۳۳۸ برای ادامه‌ی تحصیل در رشته‌ی زبان و ادبیات انگلیسی به دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه اصفهان رفت.
از سال ۱۳۴۹ به معاونت اداره‌ی آموزش و پرورش شهرضا منصوب شد و تا موقع بازنشستگی در این سمت و سرپرستی اداره انجام وظیفه نمود. وی مسافرت هایی نیز به آمریکا، انگلستان و چند کشور اروپایی داشته است
منوچهر نعیم در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۷ در کرج رحلت نمود و در شهرضا (گورستان امامزاده شاهرضا) چهره در نقاب کشید. استاد نعیم قسمتی از سروده های خود را در سال ۱۳۸۱ جمع آوری کرد و با خط خوش نستعلیق در شمارگان محدود چاپ نمود. نام این گزیده «نوبهار خرد» است. به جز این مجموعه، استاد، تلاش فراوان کرد تا شرح حال گویندگان قبل و همزمان خویش (از عهد صفویه تا حال) را که در شهرضا ، اسفرجان و دهاقان زندگی می کردند، گرد آوری نماید. این مجموعه را «سخنوران شهرضا » نامید که بعد از مرگ ایشان به همت فرزندانشان با عنوان «گلچینی از گلستان شعر وادب شهرضا »(قمشه)در دو جلد به چاپ رسید.تعدادی از اشعار ایشان در خلال همین کتاب هم منتشر شده است.
در این جا به بررسی دو شعر از اشعار ایشان با موضوع شهرضا می پردازیم:
مرحوم نعیم بر صدر شعر نخست نوشته‌اند:«در سال ۱۳۴۹ شهرضا دچار خشکسالی شدیدی شد، به این مناسبت سروده شد»
شاعر در این شعر وضعیت اسفبار شهرضا را در خشکسالی‌های متناوب به خوبی به تصویر می کشد و از بی‌توجهی مسئولان به وضع مرگبار شهرضا می‌نالد و حتی روشنایی برق شهرضا را کرم شب تابی توصیف می کند که توان روشن کردن شب‌های تار آن را ندارد. طنزی که شاعر در برخی از بیت ها ی شعر به کار برده است ستودنی است :
یا ندارد کار، کس گویی به کار شهرضا
یا گذشته کار از کار فگار شهرضا
سبزی صحرا چو روی مردمانش زرد شد
هر دو در اندوه وضع مرگبار شهرضا
آب گر نبود به جویی آبرو جویی به جا[ست]
گوییا شمر است اکنون آبیار شهرضا
برق بی منطق گذار و آن عمود منطقی
سرخی‌اش بنگر که باشد شرمسار شهرضا
کرم شب تاب است و پیش اختران شرمنده است
تا که نور‌افشان کند شب‌های تار شهرضا
کوچه‌ی پُر گرد منگر جوی بی‌آبش ببین
جوی بر سر ریزد از خجلت غبار شهرضا
از کجا گویم حکایت مثنوی باید سرود
در خزان نوبهاری از بهار شهرضا
از کجا گویم شکایت تا نیازارد کسی
شِکوه‌ها گویم به کوه دامزار[۱] شهرضا
مختصر گوید «خرد» با دوستان انجمن
از مصیبت های بی حد و شمار شهرضا
دوزخ ار باشد به دوزخ این همه بیداد نیست
یا که باشد دیگری پروردگار شهرضا!
این زمان بایست دندان تقاضا را کشید
چون بود دندان‌پزشکی شهردار[۲] شهرضا[۳]
مرحوم نعیم به مناسبت درگذشت یکی از علمای شهرضا به نام سید حسن میربد(مدرس)(متوفی۲۶/۱/۱۳۵۷) نیز شعری سروده است که ردیف آن شهرضاست. چند بیت از آن را در این جا می آوریم:
رفت از جهان مدرس دانای شهرضا
آن «مصطفا»[۴]ی ثانی و «صهبا»[۵]ی شهرضا
«نصراله»[۶]ی که حکت لقمانی‌اش نصیب
«اسد اله»[۷]ی به فلسفه یکتای شهرضا
«فرزانه»[۸] ای تلمذ فرزانگیش بهر
بیضا دُری[۹] به بحر ادب‌زای شهرضا
«مفتون»[۱۰] مکتب شه مردان علی وآل
« محیی دین»[۱۱] خطیب دُر افشای شهرضا[۱۲]…
….ادامه دارد
[۱] -کوه دامزا یا داملاو یا دُملا کوهی که در قسمت شرقی شهرضا وجود دارد.
[۲] – شاید منظور دکتر مفخم شهردار شهرضا طی سال های ۱۳۴۸ تا ۱۳۴۹ باشد
[۳] – نعیم، منوچهر(۱۳۹۳)گلچینی از گلستان شعر و ادب شهرضا، اراک، هنر بهزاد،ج۱صص۲۷-۲۸
[۴] – ملا مصطفی قمشه‌ای(م:۱۱۶۳ هـ.ق ) از فقهای مشهور عهد قاجار است.
[۵] – منظور حکیم آقا محمدرضا قمشه‌ای(۱۲۳۴-۱۳۰۶ هـ.ق) حکیم و عاف برجسته‌ی شهرضایی است
[۶] – حکیم نصرالله قمشه ای(۱۲۵۷-۱۳۲۴هـ.ق) از فلاسفه‌ی مشهور و از شاگردان حاج ملا هادی سبزواری است
[۷] – منظور حکیم اسدالله قمشه ای (متوفّى ۱۳۳۴ هـ.ق متخلّص به دیوانه) از فیلسوفان و شاعران برجسته‌ی شهرضاست
[۸] – حکیم ملا محمدهادی فرزانه(۱۳۰۲- ۱۳۸۵ هـ.ق) از حکمای بزرگ شعرضا در عصر حاضر است.
[۹] – تلمیح به کتاب درّه البیضاء تألیف مرحوم سید حسن میربد(مدرس) است که شامل ترجمه و شرح منظوم خطبه های ۱، ۲ و ۱۹۳ (همام) نهج البلاغه است و در سال ۱۳۹۰ مجدداً توسط آقای سید مهدی میر مسیب به چاپ رسیده است
[۱۰] – منظور میرزا حسن مفتون شاعر و عارف شهرضایی است
[۱۱] – منظورحکیم محیی الدین مهدی الهی قمشه ای(۱۲۸۰ -۱۳۵۲هـ.ش) مترجم قرآن و شاعرمعروف است
[۱۲] – نعیم، منوچهر(۱۳۹۳)گلچینی از گلستان شعر و ادب شهرضا، ص۳۶