قسمتی از تاریخچه نظام آموزشی مدرن در شهرضا

تاریخچه فرهنگ شهرضا
سابقاً یعنی تا قبل از زمامداری دوره اول خاندان پهلوی در سراسر کشور ایران و منجمله شهرضا تحصیل علم و دانش منحصر به طبقه خاصی بود و اکثر مردم از برکت سواد محروم بودند. عده قلیل که علاقمند به تحصیل بوده و به فرا گرفتن علم مبادرت میورزیدند منحصراً در مکاتب قدیمه و به سبک و روش ملا مکتبیهای قدیم تحصیل مقدماتی را در محل فرا میگرفتند،آنگاه برای تکمیل معلومات و کسب کمالات عالیه و درک حقایق معنوی ودر انواع علوم و فنون رخت سفر بسته و به مراکز علمی جهان آن روز از قبیل دارالعلم بغداد نجف اشرف و مشهد و قم و غیره روی میآوردند.مردم شهرضا که در اغلب دارای ذوق و استعداد سرشاری برای کسب علوم و فنون میباشند از قدیم الایام هر کدام که موفق به ادامه تحصیل میگردیدند شخصیت بارز و موثری از آب در میآمدند.ولی بهره تقدیر طریقه تحصیل همان متد و روش قدیم و به نحوی بود که در بالا بدان اشاره شده و تحقیقاتا قبل از سال ۱۳۳۳ قمری (۱۲۹۴)شمسی اثری از فرهنگ عصر مترقی در شهرضا دیده نشد. ولی از آن سال به بعد پایه و بنیان فرهنگ نو به تدریج در شهرضا گذاشته شد.بدین نحو که در ابتدا چندین نفر از معارف و بزرگان محل از جمله مرحوم محمد باقرخان کیان کلانتر وقت و آقای علیرضا خان کیان با راهنمایی و کمک دو تن از افسران اداره امنیه یعنی شاهزاده عبدالله میرزا و مختاری معروف به قلعه بیگی یک مدرسه ۴ کلاسه ملی در کوی پای درخت تاسیس کردند که رئیس آن آقای مختاری و مدیر داخلی آن آقای حاج محمد علی خان بشیری بود این مدرسه به نحو مطلوب و با اسلوب صحیح اداره میشده و شاگردانش دارای لباس متحدالشکل و اونیفرم مخصوص با نشان (مدرسه دانش) بودند و هزینه مدرسه از محل کمک اهالی و موسسین و اعانات اشخاص نیکوکار و شهریه اطفال (که وصولش بعهده داره امنیه بود) و صدی ده قیمت اموال مسروقه که توسط اداره امنیه کشف وبه صاحبش مسترد می گردید.تامین و اداره می شد. ولی متاسفانه سه سال از عمر مدرشه نگذشته بود که اساسش در هم ریخته و بکلی منحل شد. پس از آن مدتی آقای جعفر کرمانی (وکیل اوقاف اصفهان) یک باب مدرسه ملی دیگر دائر کرد ولی آن هم باقی نماند. تا اینکه مرداد سال۱۲۹۸ خورشیدی بنا به در خواست جمعی از معتمدین و رجال شهر از مرحوم اسداله مصفی (محاسب الدوله
) رئیس وقت معارف اصفهان، اولین آموزشگاه به نام مدرسه دولتی نمره پنج قمشه در شهرضا تاسیس شد و اولین معلمی که پا به مدرسه گذاشتند: مرحوم ملا محمد تقی زاهد و آقا عبداله سهرابی و مرحوم شیخ عقدائی بودند و میرزا حسن نامی هم عهده دار آن شد، ولی موفق به انجام ماموریت خود نشده به اصفهان مراجعت کرد و اداره فرهنگ اصفهان مرحوم میرزا اسداله خان کاوه زاده را به جای مشارالیه به سمت مدیریت و مرحوم شیخ باقر عراقی را به عنوان نظامت تعیین و اعزام داشت،نامبردگان با تحریکات و مخالفت های عده ای جاهل و عوام فریبان مواجه شدند چونکه مخالفین بمردم تلقین کرده بودند که اطفال خود به مدرسه دولتی نفرستند زیرا بی دین و فاسدالعقیده بار خواهند آمد.خوشبختانه عده ای از فرهنگ دوستان از جمله مرحوم محمد باقر خان کیان و مرحوم علیرضا خان کیان و مرحوم دکتر ابراهیم لبیب و مرحوم دکتر محمد علی دانشگر با همراهی علماء و روحانیون جلساتی ترتیب داده و با گفتار های سودمند مردم را از سوء تفاهم و اشتباه بیرون آوردند و آنان را تشویق نمودند که اطفال خود را به مدرسه بفرستند و بدین نحو پس از سه، چهار ماه مدرسه تا اندازه ای سر و سامان گرفت و معلمین توانستند مشغول تدریس شوند ضمنا برای جلب توجه مردم محصلین را در ایام سوگواری ماه محرم در مجالس روضه خوانی به عذاداری وا می داشتند سال ۱۳۰۴شمسی دبستان همچنان برقرار و مدیریت آن هر چندگاه با یکی از آقایان سید رضی زنجانی میرزا هدایت الله یزدانی و مرحوم دکتر محمدعلی دانشگر و مرحوم شیخ باقر عراقی بود در زمان مدیریت مرحوم عراقی مدرسه به صورت آبرومندی درآمد در سال ۱۳۰۵ واقعه مهمی در مدرسه دولتی قمشه رخ داد و آن این بود که در اواخر آبان بر حسب دستور اداره معارف اصفهان مرحوم شیخ باقر عراقی مدیر دبستان اصفهان گردیدو روی همین اصل محصلین و اولیا آنها که شاهد فداکاری و از خود گذشتگی مرحوم عراقی بودند و از مراتب فضل و دانش و لیاقت و کاردانی وی اطلاع داشتنداقدام اداره معارف اصفهان سخت ناراضی و عصبانی شدهبه عنوان اعتراض مدرسه را تعطیل و در محل قبرستان محله اولیا اجتماع کرده تظاهرات زدندو از آنجا به تلگرافخانه رفته و تحصن اختیار کردنداهالین ضمن نامههای متعددفرهنگ اصفهان تقاضای مراجعت مرحوم عراقی را نمودندپس از ۱۲ روز که انتظار وصول جواب موافقت داشتند اداره فرهنگ اصفهان باابقاءمرحوم عراقی مخالفت کرده و مرحوم دکتر محمدعلی دانشگر را به مدیریت مدرسه منصوب نمود. محصلین مدرسه دولتی به دو دسته تقسیم شدند عدهای به مدرسه حاضر شدند و عدهای هم کماکان در تلگراف خانه متحصن و در کوچه و بازار به خواندن سرودهای مخصوص مشغول بودند. یک ماه و نیم وضع بدین منوال گذشت تا اینکه چهار تن از معاریف و بزرگان یعنی مرحوم محمد باقرخان کیان و آقای علیرضا خان کیان و آقای میرزا آقا میربد و مرحوم حاج میرزاعلی ناظم چاره جویی افتاده و قرار گذاشتند دبستانی به نام دبستان ملی در شهرضا تاسیس و مخارج آن را ۴ نفری بپردازند بالاخره فکر آن ها جامه عمل پوشیده و در تاریخ پنجم دی ماه ۱۳۰۵ یک مدرسه چهار کلاسه با همت آقایان مزبور افتتاح گردید و کلیه لوازم را از اصفهان خریداری و ضمنا آقای میرزا علی محمد خان صدری را جهت مدیریت مدرسه استخدام نمودند.
منبع سالنامه مشاهیر علم-فرهنگ و ادب شهرضا سال ۱۳۳۶ – به قلم آقای معین زاده