نماد سایت سایت معرفی شهرستان شهرضا – شهرضا اینفو

سقاخانه های شهرضا

سقاخانه در معماری سنتی ایرانی، به فضاهای کوچکی در معابر عمومی اطلاق می‌شد که اهالی و کسبه برای آب دادن به رهگذران تشنه درست می‌کردند. سقاخانه معمولاً ظروف سنگی بزرگی بودند که آب آشامیدنی در آنها ریخته می‌شد و پیاله‌هایی با زنجیر به به آنها بسته می‌شد.

سقاخانه‌ها در ابتدا بیشتر جنبه خدماتی داشتند و بانیان آنها بیشتر به منظور ثواب بردن، اقدام به ساخت و نگه داری آنها می‌کردند. برخی سقاخانه‌ها دائمی بودند و برخی دیگر در زمانهای خاص بویژه به هنگام عزاداری محرم برپا می‌شدند. برای آگاهی دادن به رهگذران در شب، شمع‌هایی در اطراف سقاخانه تعبیه و روشن می‌شد که بعدها جنبه‌ای مذهبی پیدا کرد و کسانی که نذر و نیازی داشتند هر شب جمعه، شمع‌هایی را در سقاخانه‌ها روشن می‌کردند.

منبع:سایت ویکی پدیا

یکی از کارهای خیرخواهانه وازامورضروری جامعه ی مسلمین تاسیس وساختمان سقاخانه ها بوده است.گرچه این امردرکل ملل دنیا رایج بوده اما مسلمانان بویژه شیعیان دراین امرپیشقدم شده واشخاص خیری با ساختن این نوع بنا درسرراه ها وبازارها وابتدای دروازه ی شهرهاجهت سیراب نمودن مسافران وکسانیکه باری بهر جهت ازمنزل خود فاصله گرفته اندتااگر احتیاج به نوشیدن آب داشتند دراین مکان ها سیراب شوند.مومنین سقاخانه ها معمولا وقفیاتی نیز برآن ترتیب داده اند وحتی بعضی ازآنها درتابستان یخ وقفی نیزداشته.بربسیاری ازاین سقاخانه ها اشعاری برروی سنگ کنده شده نظیر:

آبی بنوش ولعنت حق بریزید کن/جان فدای مرقد شاه شهیدکن

ساختمان سقاخانه ها عبارت بوده از مکانهی بطول وعرض ۳*۴متر ویا بیشترکه درآن:

سقاخانه ها معمولا دارای دری مخصوص وجلوی آن مکانی جهت روشن شدن نمودن شمع بوده که این خود درجهت رفع نیاز مردم تهی دست درآن زمان بوده است. چون درآن زمان منازل باشمع روشنایی داشته اندو افرادی که قدرت خرید شمع در روزگارخود رانداشته اند مردم که شمع ها را به عنوان نذورات به این مکان می آوردند هم برای روشنایی سقاخانه هم برای استفاده افارد فقر.این مکان ها اصولا مشخصات خاص مذهبی است.عده ای با عقیده ای خالص به این مکان ها نگریسته وبانظرتقدس به آن می نگرند.

منبع:کتاب تاریخ شهرضا صفحه۴۸۵

دو سقاخانه از قدیم ترین سقاخانه های شهرضا معرفی می گردد.

الف) سقاخانه ی میر مسیّب

متاسفانه بسیاری از اسناد وقف نامه های سقاخانه های شهرضا به دست ما نرسیده تا سابقه ی این سنت نیکو  را دقیقاً بررسی کنیم. قدیم ترین سندی که ما به آن دست یافته ایم وقف نامه ی سقاخانه ای در بازار شهرضاست که بانی آن «میرمسیب» نامی بوده است و آن را در سال ۱۱۱۷هـ . ق. یعنی بیش از سه قرن پیش ساخته است.اصل این وقف نامه اکنون در اداره اوقاف و امور خیریه ی شهرضاست .جالب است که واقف محترم سه باب مغازه را وقف این سقاخانه کرده است تا متولیان موقوفه از اجاره بهای آن، کارگرانی را اجیر کنند تا آب از چاه بکشند و در سنگاب یا حوضچه ی آن بریزند. و نیز برای تهیه­ی دلو  و ریسمان و مخارج تعمیرات سقاخانه هزینه کنند.

در دهه های آغازین قرن حاضر این سقاخانه مجهز به موتور آبکش شد ولی امروزه به آب شهر وصل است و هنوز هم آباد و مایه ی خیر و برکت.

در آخرین مرمت سقاخانه(به سال ۱۳۸۸هـ.ش.)، کاشی کاری زیبایی بر دیواره ی آن نصب شده که بر روی آن نوشته شده است: «این سقا خانه در سنه ۱۱۱۷ هـ .ق. توسط آقای سید میر مسیب بن سیادت بنا گردید.»

نکته ای که در همین جا باید متذکر گردم این است که سازندگان کاشی به اشتباه نام پدر واقف را سیادت نوشته اند و این به خاطر عدم دقت در خواندن وقف نامه است چون در آن جا آمده است« میر مسیب بن سیادت و مرحمت پناه میر محمد صادق الحسینی قمشه ای» ؛ اهل علم می دانند که سیادت و مرحمت پناه بدل و توصیف گونه ای است برای میرمحمد صادق. این ادعا را دو دلیل دیگر ثابت می کند.

اول آن که در پایان وقف نامه آمده است:« محل مهر مسیب بن میر محمد صادق » (البته در نسخه ای که از روی این سند اخیراً استنساخ شده و فتوکپی آن نزد نگارنده است به اشتباه مسیب بن مبرور محمدصادق ثبت شده است)

دلیل دوم آن که سیادت به عنوان اسم افراد در شهرضا و مناطق دیگر رواج ندارد.

ب) سقاخانه ی حضرت ابوالفضل العباس(ع)

قرآن می فرماید: مَثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ کَمَثَلِ حَبَّهٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِی کُلِّ سُنبُلَهٍ مِّئَهُ حَبَّهٍ وَاللّهُ یُضَاعِفُ لِمَن یَشَاء (بقره/۲۶۱)( مَثَل آنان که مال خود را در راه خدا انفاق می کنند، مثل دانه ای است که هفت خوشه برآورد و در هر خوشه ای صد دانه باشد خدا پاداش هر که را که بخواهد، چند برابر می کند).این آیه مصداق بارز سقاخانه ی حضرت ابوالفضل، واقع در بازارچه ی آقا سید علی( محله ی علیا- خیابان انقلاب اسلامی، کوچه ی۴۶) است.سقاخانه ی کوچکی که بسیار پر خیر و برکت بوده است.

بانی این بنای مقدس حاج سید علی فرزند سید رسول بوده که در حدود ۱۲۰ سال قبل در کربلای معلا وفات نموده است.از آن جا که این سقاخانه به نام حضرت ابوالفضل(ع) نامبردار است، مردم محل به آن اعتقاد خاصی داشته و دارند. آن ها نذورات خود را به متولیان سقاخانه می داده اند و متولیان نیز در تابستان ها قالب های یخ را خریداری کرده و در سنگاب سقاخانه می ریخته اند.

حدود شصت سال قبل، نوه ی بانی، به نام سید فتح الله قریشی تعمیرات اساسی در این سقاخانه انجام داد و آن را به آب تصفیه شهری متصل کرد. در سال ۱۳۵۸ هـ. ش. حاج سید مصطفی قریشی(نوه ی سید فتح الله) باز هم آن را تعمیر کرد و به صورت کاملاً بهداشتی درآورد. و در آن آب سرد کن تعبیه نمود. 

نکته ی قابل ذکر درباره ی این سقاخانه آن است که حجم نذوراتی که به این سقاخانه می شود به حدی است که از محل آن تاکنون بیش از ۲۰۰ آب سردکن در اماکن مختلف شهر اعم از خیابان ها، بیمارستان ها، مدارس، ورزشگاه ها، کتابخانه ها ، مساجد و… نصب شده است. و این آمار مدام در حال افزایش است.در ضمن از محل نذورات مردمی، آب سردکن های خراب تعمیر و هزینه ی آب و برق بعضی از آن ها پرداخت می شود.

قسمتی ازمقاله جستاری درباره ی قدیم ترین سقاخانه های شهرضا-نوشته مصطفی منصف

گردآورنده:عمادالدین منصف

خروج از نسخه موبایل
رفتن به نوار ابزار