قبر فتحعلی خان افشار ارومی مدفون در امامزاده شاهرضای شهرضا

در تاریخ زندیه مذکور است که فتحعلیخان افشار بدست کریمخان مقتول در شاهرضای ولایت «قمشه» همانجائیکه اسکندر خان مدفون است بخاک سپرده شده .فتحعلی خان افشار اصلاً از ایل افشاریه است که در موقع قیام نادر شاه افشار به اردوی وی پیوست .فتحعلی خان افشار و کریم خان زند هر دو از سرداران نامی و با وفای نادر شاه بودند و با اینکه نادر گاهی بر سپاهیان خود خشم می گرفت به کریم خان و فتحعلی خان ارادت می ورزید و هیچ وقت بر این دو خشم رو نداشت و بدرستی و با وفائی این دو سردار اطمینان داشت بعد از قتل نادر شاه در فتح اباد قوچان, فتحعلی خان به اردوی کریم خان پیوست و در رکاب او شمشیر می زد ولی گاهگاهی بی میل نبود که اگر فرصتی بدست دهد از اردوی کریمخان خارج شده علم استقلال بر افرازد چناچه این موضوع از شرح حالش در تاریخ زندیه به خوبی روشن می شود زیرا در این زمان یعنی بعد از کشته شدن نادر شاه سرداران او نیز از جمله کریم خان – علیمردان خان بختیاری – محمد حسن خان قاجار – آزاد خان افغان – ابوالفتح خان بختیاری و غیره همه ادعای سلطنت داشتند پس در اینجا جای تعجب نیست که اگر فتحعلی خان نیز کم کم هوای سلطنت به او راه یافته باشد نتیجه اینکه بنای مخالفت با کریم خان را گذاشت و کریمخان در پی فرصت بود تا حریف را از پای در آورد ولی در این موقع فتحعلی خان به اردوی آزاد خان افغان پیوست و به سمت سرکردگی اردوی آزاد خان ( داماد اشرف افغان ) منصوب شد و رسما در پیکار با کریم خان وارد میدان شد و چون محمد حسن خان قاجار قلع و قمع گردید کریمخان با از بین رفتن این حریف خطر ناک در صدد دفع فتحعلی خان افشار ارومی بر آمد اما فتحعلی خان غالب اوقات فاتح می شد و کریمخان دائما در تعقیب وی بود تا اینکه .

سقوط قلعه ء شهر

همینکه رسیدن فصل سرما نزدیک شد کریم خان دستور داد سربازان برای حفاظت خویش از برف و باران خانه های موقتی از نی و چوب بسازند و متعاقب این دستور در اندک مدتی گرداگرد ارومیه خانه های بسیار از نی و چوب و گل ساخته شد بطوریکه سربازان خان زند در آن خانه ها حتی از رسیدن مصلح ریش سفید خان افشار ( فتحعلی خان افشار ) بیمی نداشتند ، ضمناً تفنگچیان که در برجهای مرتفع قرار گرفته بودند افراد قلعه را هدف قرار میدادند و روی تپه مرتفعی هم چند توپ گذاشته بودند که دیوار های قلعه را شب و روز می کوبید .

بدین سان محاصره شهر نه ماه طول کشید و رفته رفته کم یابی غذا نومیدی کامل از رسیدن کمک خارجی موجب شد که سرداران محصور پنهان از فرمانده خویش با کریم خان ارتباط یابند فتحعلی خان که از این ماجرا خبر شد از ترس آنکه مبادا روزی سردارانش او را دست بسته تسلیم دشمن کنند خود پیشدستی کرد و روزی تنها با دو نفر خود را به درگاه کریم خان یا بقولی به اصطبل سرکار وسعت مدار پناه برد خان زند او را بخشید و چند نفر به قلعه فرستاد تا از تجاوز و دراز دستی سربازان به حریم جلوگیری کنند .(۱۱۷۵-ه-ق)

با مطالعه مطالب بالا روشن میشود که سرانجام فتحعلی خان افشار ارومی در ارومیه شکست خورده تسلیم کریمخان میشود و کریم خان او را به مناسبت دوستی و رافت و مهربانی که در ذات او بود عفوش نمود و در جز و سپاهیان خود بخدمت نظامی مشغولش داشت اما همانطوریکه در شرح حال او در صفحات قبل گفته شد سر انجام به مناسبت جسارت سخن خود در گندمان یعنی بعد از جنگ قمشه او را کشته و در امامزاده شاهرضای ولایت « قمشه » بخاک سپرده شد .

قبر فتحعلی خان افشار ارومی در سمت شرقی و قرینه و به موازات قبر اسکندر خان زند جلوی ایوان و روبروی شمعدان حد شرقی است سنگ قبر او سفید و در پای سنگ قبر او اسب و شمشیر کاملاً مشهود است . گرچه بمرور ایام این سنگ قبر صاف و اشعارش از بین رفته اما قسمتهائی از سنگ قبر او خواناست .

بی تو ما غرق بخونیم توبی ما چو نی     سلک جمعیت ما بی تو پریشان مانده است

از محتوای تاریخ متعددی که مورد مطالعه قرار می گیرد معلوم می شود که شهرضا از روزگار قدیم بعلت قرار گرفتن بر سر راه عراق و فارس محل لشگر کشیها و عبور سپاهیان بوده است و این مردم همیشه در کمک و یاری سلاطین چه از حیث سپاه و چه از لحاظ آذوقه کمک های ذیقیمتی نموده اند به هر صورت مردم این سامان در پشتیبانی از سلاطین ایران سهمی به سزا دارند چنانچه در شرح حال کریمخان آمد که چگونه مردم قمشه ننگ اطلاعات آزاد خان افغان سنی مذهب را به خود که قصد داشت شهرضا را مسخر خود سازد نپذیرفته و به پشتیبانی کریمخان در آمده اند و کریمخان بیش از چهل روز در «قمشه »مانده و از کمک های ذیقیمت مردم این شهر بهره مند شده و سرانجام مقدمات سلطنت او از این شهرستان بعد از شکست آزاد خان فراهم شده .

منبع:تاریخ شهرضا نوشته مسیح الله جمالی صحفات ۱۹۷-۲۰۰

محقق:عمادالدین منصف